Nga Dušan Janjić
Në rubrikën time, “Lufta Hibride” e Rusisë në Ballkanin Perëndimor (artikulli i javës së kaluar), kam shkruar se “e vetmja mënyrë që Serbia të ekzistojë dhe të zhvillohet me shpejtësi është të ndjekë reformat dhe anëtarësimin në BE dhe NATO”, se “normalizimi i marrëdhënieve” ndërmjet Serbisë dhe Kosovës lehtëson dhe përshpejton rrugën e Serbisë drejt anëtarësimit në BE dhe NATO” dhe se “Busulla Strategjike për Bashkimin Evropian është një mundësi e re për Serbinë dhe Kosovën për t’u anëtarësuar në BE dhe NATO.” Vetëm shtatë ditë më vonë, me keqardhje shkruaj se liderët e Serbisë dhe Kosovës nuk janë të gatshëm të ndërmarrin një rrugëtim drejt normalizimit. Ata luajnë lojën e “shtrëngimit të litarit” dhe qëndrojnë në pushtet duke ruajtur status quo-në në marrëdhëniet Serbi-Kosovë. Kjo rubrikë tregon se qytetarët e Serbisë dhe Kosovës janë të “tronditur” dhe “të frustruar” tek ekspozohen ndaj manipulimeve të propagandës dhe marketingut gjatë periudhës parazgjedhore.
Në rubrikën “Nga targat përmes postblloqeve rrugore e deri te zgjedhjet” (publikuar në fund të shtatorit 2021), kam deklaruar “…që as liderët serbë dhe as liderët shqiptarë nuk janë të gatshëm të bëjnë kompromis dhe të negociojnë teksa zgjedhjet janë në proces e sipër. Ata do të shfrytëzojnë edhe mundësinë më të vogël për të mos rrezikuar mbështetjen publike” dhe “BE-ja si rregull nuk negocion gjatë zgjedhjeve.” Njësoj si atëherë, ne duhet të jemi të vetëdijshëm se kjo është lojë e rrezikshme “si bixhozi.”
Akoma më shqetësuese këto ditë është mosdashja apo pamundësia për të nxjerrë mësim nga konfliktet dhe marrëdhëniet e tensionuara mes Serbisë dhe Kosovës, por edhe nga agresioni ushtarak rus kundër Ukrainës. Ky mësim tregon se: të luash me status quo-në dhe konfliktin e ngrirë të çon drejt një konflikti të nxehtë, drejt radikalizimit dhe militarizimit të çështjeve të nxehta!
Në rubrikën “Testimi i Fuqisë Parazgjedhore” (në fund të tetorit 2021), shpreha frikën se “nëse Serbia fillon të zbatojë masat e reciprocitetit, ashtu siç po bën Kurti, destabiliteti do të përhapet përtej veriut të Kosovës.” Dhe për fat të keq, kështu ndodhi! Përpara zgjedhjeve lokale në Kosovë, autoritetet serbe morën masa politike dhe ushtarake nga arsenali i marketingut të sigurisë, i cili pati efekte negative në Bosnje-Hercegovinë dhe Mal të Zi. Për shkak të kësaj, KFOR-i rriti praninë në mbarë Kosovën, duke përfshirë veriun e Kosovës, dhe angazhoi avionë në mbështetje të marrëveshjes së uljes së përshkallëzimeve. Dukej sikur diçka do të ndryshonte. Deri më tani, NATO ka marrë vetëm disa masa (siç është rritja e pranisë dhe pajisjeve të saj ushtarake) në Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë. Por ende nuk ka një ndryshim të dukshëm të politikave të komunitetit ndërkombëtar ndaj Ballkanit Perëndimor.
Siç e theksova në rubrikën “Referendumi si provë për qeverinë (në fund të janarit 2022), autoritetet e Kosovës nuk ua vunë veshin thirrjes së shteteve të Kuintit për të lejuar serbët në Kosovë të votonin në referendumin e Serbisë për ndryshimet kushtetuese. Në ditën e referendumit, Goran Rakiç, lider i Listës Serbe dhe ministër në kabinetin e Kurtit, tha se votimi “sot nuk ka qenë i mundur, por do të jetë i mundur më 3 prill në të gjitha zonat me shumicë serbe në Kosovë.” Të nesërmen, kryeministri Kurti i është përgjigjur ministrit të tij duke i thënë publikisht se zgjedhjet e Serbisë nuk do të mbahen në territorin e Kosovës më 3 prill 2022.
Ky “ndërveprim i pazakontë” mes anëtarëve të së njëjtës qeveri, ka treguar se të dyja palët duan të mbajnë një nivel të lartë polemikash politike, me besimin se mund të tërheqin më shumë votues duke ruajtur një “linjë të ashpër.” Kështu, na pret një tjetër episod i ri i sagës së vazhdueshme mes “Listës Serbe” dhe qeverisë së Kurtit. Këtë episod të ri e kam titulluar “Shihemi në Prill!”
Askush nuk priste që secila palë do të arrinte tek opsioni i vetëm demokratik parlamentar në dispozicion të “Listës Serbe” – largimi nga koalicioni dhe qeveria me politikat e së cilës anëtarët e saj nuk pajtohen, duke përfshirë mundësinë e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë. Në realitet, autoritetet në Beograd dhe Prishtinë dhe komuniteti ndërkombëtar i japin më shumë përparësi sigurisë sesa dialogut dhe demokracisë, dhe nuk janë të gatshëm të ndërmarrin asnjë rrezik që mund të lindë nga zgjedhjet e reja. Kështu, duke ia mbathur nga realiteti dhe përgjegjësia, dihet se serbët duan të tërhiqen nga të gjitha institucionet e Kosovës. Në thelb, është bërë e ditur se Marrëveshja e Brukselit dhe dialogu po prishen, gjë që na ka futur në korridorin që çon në “ukrainizimin” e Kosovës.
Episodi i fundit është bërë i ditur nga presidenti serb Vuçiç në llogarinë e tij zyrtare në Instagram (@buducnostsrbijeav): “Kurti ka shkelur marrëveshjen e Brukselit dhe sipas vullnetit të tij dhe atyre që e mbrojnë, marrëveshja e Brukselit nuk ekziston më. Kurti është ai që dëshiron të shkatërrojë paqen në Kosovë dhe Metohi. Me këto vendime, ai dëshiron të sulmojë popullin serb kudo që jeton… Çfarëdo të ndodhë, Serbia do të qëndroje përkrah popullit të saj.”
Një nga arsyet e qëndrimit të Vuçiçit është nevoja për të forcuar klasifikimin e tij parazgjedhor që është lëkundur në Serbi dhe mes homologëve të tij rajonalë dhe ndërkombëtarë, për shkak të përgjigjeve të papërcaktuara për pyetjet e ngritura për luftën në Ukrainë. Deklarata e Vuçiçit ishte një reagim ndaj vendimit të Këshillit Gjyqësor të Kosovës për të pezulluar kryetaren e Gjykatës Themelore në Mitrovicë, Liljana Stevanoviç, për pjesëmarrjen në takimin me presidentin serb në Beograd. Kurti u përfshi drejtpërdrejt në fushatën e Vuçiçit duke iu përgjigjur deklaratës së tij në një mënyrë të ngjashme me mënyrën se si ka reaguar Vuçiç në shumë raste: Unë nuk e kam atë informacion dhe askush nuk ma ka thënë.
Kurti tha në të njëjtën mënyrë se nuk kishte informacion për pezullimin dhe se nuk ishte anëtar i Këshillit Gjyqësor të Kosovës, duke shtuar se nuk ishte në dijeni nëse komandantët e policisë kishin marrë pjesë në të njëjtin takim në Beograd dhe nuk kishte asnjë informacion për protesta në komunat me shumicë serbe. Pas protestave të organizuara nga serbët e Kosovës më 25 mars 2022 kundër refuzimit të Kosovës për t’i lejuar të votonin në zgjedhjet e ardhshme serbe, pra protesta për të cilat kryeministri Kurti nuk kishte asnjë informacion, ai fillimisht falënderoi “qytetarët për protestat paqësore në Graçanicë dhe Mitrovicë”, dhe më pas u bëri thirrje “të mos bien nën ndikimin e regjimit autoritar në Beograd, i cili nuk do t’ia dijë për të drejtat dhe mirëqenien e serbëve në Kosovë.”
Në episodin e fundit të sagës në vazhdim, Kurti shihet si një Goliath i vërtetë në sytë e publikut serb, kryesisht për shkak të mediave të afërta me Vuçiçin. Kur bëhet fjalë për mbrojtjen e kushtetutës së Kosovës, Kurti është më i ashpër se Serbia dhe të gjitha shtetet e Kuintit së bashku. Një deklaratë e përbashkët e lëshuar nga Kuinti (Franca, Gjermania, Italia, Britania e Madhe dhe SHBA) mbështet këtë imazh të Kurtit: “Ne e pranojmë se është e drejtë e Qeverisë së Kosovës të vendosë nëse do të lejojë apo jo lehtësimin e votimit në zgjedhjet e një vendi tjetër. Ndërsa vlerësojmë disponueshmërinë e Serbisë për të gjetur një zgjidhje, me zhgënjim të madh marrim parasysh vendimin e Qeverisë së Kosovës për të refuzuar një propozim konstruktiv të prezantuar nga Kuinti. Me këtë vendim, Qeveria e Kosovës nuk arriti të tregonte përkushtimin e saj ndaj parimit të mbrojtjes së të drejtave civile dhe politike të të gjithë qytetarëve të saj, përfshirë edhe pjesëtarët e grupeve minoritare.
Një qëndrim i tillë i Qeverisë së Kosovës nuk është në përputhje me vlerat dhe parimet tona dhe do të minojë aspiratat e saj evropiane…Pas pushtimit të Rusisë në Ukrainë, ne mirëpritëm bashkimin e Kosovës me deklaratat e miratuara nga BE-ja dhe anëtarët e Kuintit. Megjithatë, nga Kosova gjithashtu presim që të ruajë vlerat dhe të mbajë përgjegjësinë e saj thelbësore ndaj stabilitetit rajonal dhe të respektojë proceset demokratike, si dhe të angazhohet për mbrojtjen e të drejtave të anëtarëve të grupeve minoritare.
Në presim që Qeveria e Kosovës të veprojë në interes të të gjithë qytetarëve të saj, të punojë për uljen e tensioneve dhe të angazhohet në mënyrë konstruktive në Dialogun e lehtësuar nga BE-ja për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë. Ky proces është kritik në arritjen e përparimit drejt një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse për normalizimin që përfundimisht do të zhbllokonte perspektivën evropiane të Kosovës.”
Autorët e kësaj deklarate të përbashkët duket se dinë diçka që askush tjetër nuk e di. Teksti me sa duket është shkruar me qëllime të mira, por për shkak të mungesës së të dhënave të disponueshme publikisht, do të ishte e vështirë të përcaktohej nëse këto qëllime të mira janë të bazuara dhe nëse shtetet e Kuintit kanë bërë ndonjë përparim në braktisjen e politikës së tyre, e cila ka deri tani ka qenë të pafrytshme. Një gjë është e sigurt: dialogu i Brukselit nuk do të rifillojë së shpejti. Në muajt pas zgjedhjeve të përgjithshme, do të formohet parlamenti dhe qeveria e re dhe presidenti i sapo-zgjedhur i Serbisë do të marrë detyrën. Rezultatet e zgjedhjeve të 3 prillit 2022 do të verifikojnë nëse Vuçiç është ende presidenti i Serbisë, i cili është në gjendje të “sigurojë” atë që pritet prej tij nga shumë njerëz, përfshirë edhe shtetet e Kuintit.
Pas zgjedhjeve unë pres vetëm të shoh nëse Vuçiç ka qenë i suksesshëm në rolin e tij të Davidit kundër Goliath-Kurtit, duke shpresuar se nuk do të përdoret një armë vdekjeprurëse, siç është hobeja./Pamfleti
